Brain StormingSomething Different
Shree Yantra
“श्रीयंत्र” म्हणजे काय…?
©यशश्री ताई – 7249073958
श्रीयंत्र हे महात्रिपूरसूंदरीचे प्रतीक आहे. या यंत्रातील बीजमंत्र व मांडणी बारकाईने पाहिली म्हणजे समस्त ब्रम्हाण्डाची उत्पत्ती व विकास कसा झाला हे समजते.
या यंत्रातील मध्यबिंदू म्हणजे शक्तित्रिकोण असून याच्या चारी बाजूंना एकूण नऊ त्रिकोन आहेत. त्यांपैकी उर्ध्वमूखी पाच त्रिकोण हे शक्तिदेवतांचे द्योतक असून ते ‘शिवयूवती’ या नावाने ओळखले जातात.
उर्वरित चार अधोमूखी त्रिकोण हे शिवद्योतक असून त्यांना ‘श्रीकंठ’ असे संबोधिले जाते.
शिवयूवतीचे पाच त्रिकोण हे ब्रह्मांडातील पंचमहाभूते, पंच तन्मात्रा, पंच ज्ञानेंद्रिये, पंच कर्मेद्रिये व पंचप्राण यांचे द्योतक समजले जातात.
मनूष्यदेहाबरोबर असलेले या त्रिकोणाचे साम्य तक् ,असृक, मांस, भेद व अस्थी या स्वरूपांशी दाखविले जाते.
ब्रम्हांडातील चित् ,बुध्दी,अहंकार व मन यांचे प्रतीकात्मक चार श्रीकंठरूपी कोन हे मनूष्यदेहात मज्जा, शुक्र (वीर्य) ,प्राण व जीव या रूपाने वास करतात.
श्रीयंत्र प्रकार-
श्रीयंत्राचे मुख्य दोन प्रकार आहेत. एक सृष्टिक्रमानुसार व दोन संहारक्रमानुसार बनविलेले.
वरील वर्णन पहिल्या प्रकारच्या यंत्राचे आहे. श्रीमत् आद्य शंकराचार्य याच तत्त्वाचे पूजक व प्रसारक होते.
म्हणजे याचा अर्थ दक्षिणमार्गी लोक या श्रीयंत्रा उपासना करतात.
दूसर्या प्रकारचे जे यंत्र आहे त्याची रचना पहिल्याच्या नेमकी उलट आहे.
म्हणजे ‘शिवयूवती’ त्रिकोण अधोमुख व ‘श्रीकंठ’ त्रिकोण उर्ध्वमुख असतात.
कौलमतानुयायी याच यंत्राची पूजा करत असल्याने याला ‘कौलाचार श्रीयंत्र’ अशी तंत्रशास्त्रात संज्ञा आहे.
आमच्या प्रिय वाचकांसाठी आम्ही घेऊन आलो आहोत https://itworkss.in तर्फे एक सरप्राईज…
वेबसाईट डेव्हलपमेंट कोर्स संपूर्ण मराठी मधुन फक्त ९९९ रुपयांत, २० दिवसांत. ऑफर फक्त 5 डिसेंबर पर्यत.
तुम्हाला कोडींग किंवा प्रोग्रामिंग येत असण्याची बिलकुल गरज नाही. सविस्तर वाचण्यासाठी पुढील लिंकला क्लिक करा. https://itworkss.in/e-learning/
श्रीयंत्राची रचना-
‘शिवयूवती’ आणि ‘श्रीकंठ’ या त्रिकोणांच्या भोवती आणखी ४३ त्रिकोण रेखाटलेले असून या सर्व त्रिकोणांच्या भोवती आणखी एक वर्तुळ आहे.
त्याच्याबाहेर आठ पाकळ्यांचे कमळदळ असून याच्याबाहेर पुन्हा सोळा पाकळ्यांचे कमळदळ आहे आणि त्याच्याबाहेर भूपूर आहे.
त्यावरील वर्तूळात व बाहेर मूद्राशक्ती, लोकपाल, मातृका, सिध्दी इत्यादिकांची स्थाने आहेत. शंकराचार्यांनी श्रीयंत्राच्या रचनेचे रर्णन एका श्लोकात केलेले आहे.
तो श्लोक असा—
चतूर्भिः श्रीकण्ठैः शिवयूवतिभिः पंचभिरपि। प्रभिन्नाभिः
शम्भोर्नवभिरपि मूलं प्रकृतिभिः॥
त्रयश्चत्वारिंशत् वसुदलकमलब्जात्रिवलयः।
त्रिरेखाभिः सार्धं तव भवनकोणः परिणतः॥
या यंत्रात एकूण त्रिकोणसंख्या किती याचे काव्यमय वर्णन ‘रूद्रयामल’ तंत्रात खालीलप्रमाणे आढळून येते.
बिन्दूत्रिकोणवसुकोणदशायूग्मम्।
मन्वस्त्रनागदलसंयुतषोडशास्य॥
वृत्तत्रयं च धरणी सदनत्रयं च।
श्रीचक्रराजमुदितं पर देवतायाः॥
या यंत्रात जी नऊ चक्रे रेखाटलेली आहेत, त्यांची नावे अशी—
१)बिन्दू,
२) त्रिकोण,
३) आठ त्रिकोणसमुह ,
४) दहा त्रिकोणसमुह,
५) दहा त्रिकोणसमुह,
६)चौदा त्रिकोणसमुह,
७)आठ पाकळ्यांचे कमळ,
८)सोळा पाकळ्यांचे कमळ ,
९)भूपूर व त्यामधील इतर देवता .
आमच्या प्रिय वाचकांसाठी आम्ही घेऊन आलो आहोत https://itworkss.in तर्फे एक सरप्राईज…
वेबसाईट डेव्हलपमेंट कोर्स संपूर्ण मराठी मधुन फक्त ९९९ रुपयांत, २० दिवसांत. ऑफर फक्त 5 डिसेंबर पर्यत.
तुम्हाला कोडींग किंवा प्रोग्रामिंग येत असण्याची बिलकुल गरज नाही. सविस्तर वाचण्यासाठी पुढील लिंकला क्लिक करा. https://itworkss.in/e-learning/
Very nice information